Cuốn sách đầu tiên của Diamond có tựa đề Loài tinh tinh thứ ba: Sự tiến hoá và tương lai của loài người xuất bản vào năm 1991, khảo sát quá trình tiến hóa của nhân loại và sự liên quan của nó với thế giới hiện đại, kết hợp bằng chứng từ ngành nhân chủng học, sinh học tiến hóa, di truyền học, sinh thái học, và ngôn ngữ học. Lần theo dấu vết con người đã tiến hóa như thế nào trông khác hẳn so với các loài động vật khác, mặc dù chia sẻ hơn 98% DNA với loài tinh tinh có họ hàng gần gũi nhất. Tác phẩm còn xem xét nguồn gốc ngôn ngữ, nghệ thuật, nông nghiệp, hút thuốc lá và sử dụng ma túy, và các đặc tính khác có vẻ như là duy nhất của loài người. Tác phẩm này đã được sự đón nhận của giới phê bình và đoạt giải thưởng Sách Khoa học Rhône-Poulenc năm 1992[15] và giải thưởng Sách Los Angeles Times.[16]

Cuốn sách khoa học phổ thông thứ hai và nổi tiếng nhất của ông là Súng, vi trùng và thép: Định mệnh của các xã hội loài người được xuất bản vào năm 1997. Tác phẩm nêu lên câu hỏi tại sao người Á-Âu đã chinh phục và thay thế người Mỹ bản địa, người Úc và người châu Phi, thay vì ngược lại. Nó lập luận rằng kết quả này không phải do lợi thế sinh học của bản thân các dân tộc Á-Âu mà thay vào đó là các đặc trưng của lục địa Á-Âu, nhất là sự đa dạng cao độ của các loài thực vật và động vật hoang dã phù hợp với việc thuần hóa và trục chính Đông/Tây của nó đã giúp cho sự lây lan những loài động vật thuần hóa, con người và công nghệ cho khoảng cách dài với rất ít thay đổi theo vĩ tuyến. Phần đầu tiên của cuốn sách tập trung vào lý do tại sao chỉ có một số ít các loài thực vật và động vật hoang dã đã chứng minh phù hợp với sự thuần hóa. Phần thứ hai thảo luận về cách địa phương sản xuất thực phẩm dựa trên những loài động vật thuần hóa dẫn đến sự phát triển quần thể dày đặc và phân tầng dân số loài người, văn tự, tổ chức chính trị tập trung, và các bệnh dịch truyền nhiễm. Phần thứ ba so sánh sự phát triển của sản xuất lương thực và của xã hội loài người trong các châu lục và khu vực khác nhau trên thế giới. Súng, vi trùng và thép đa trở thành cuốn sách bán chạy nhất trên thế giới, được dịch ra 33 thứ tiếng và nhận được nhiều giải thưởng, trong đó có một giải Pulitzer, một giải thưởng Sách Khoa học Aventis[15] và giải thưởng Khoa học Phi Beta Kappa năm 1997.[17] Một bộ phim tài liệu truyền hình nhiều tập dựa trên cuốn sách đã được Hiệp hội Địa lý Quốc gia sản xuất vào năm 2005.[18][19]

Trong cuốn sách thứ ba của ông nhan đề Tại sao tình dục lại thú vị? cũng được xuất bản vào năm 1997, Diamond thảo luận về các yếu tố tiến hóa cơ bản các đặc tính về tình dục của con người mà nhìn chung được coi là đương nhiên nhưng lại rất bất thường giữa những loài động vật họ hàng. Những đặc tính này bao gồm mối quan hệ cặp đôi dài lâu (hôn nhân), cùng tồn tại các cặp đôi hợp tác về mặt kinh tế trong một nơi được chia sẻ chung, cung cấp các dịch vụ chăm sóc cha mẹ bởi những ông bố cũng như các bà mẹ, quan hệ tình dục ở chốn riêng tư chứ không phải là ở nơi công cộng, giai đoạn rụng trứng trong, tính cảm thụ tình dục của phụ nữ bao gồm hầu hết chu kỳ kinh nguyệt (cả những ngày vô sinh), sự mãn kinh ở phụ nữ chứ không phải nam giới và đặc điểm sinh dục thứ cấp đặc biệt. Ngoài ra, những đặc điểm quan trọng làm nên sự khác thường nơi đời sống tình dục của con người theo tác giả, chung quy là: vai trò của đàn ông trong xã hội loài người khác con đực của những loài khác; chu kỳ kinh và sự mãn kinh ở phụ nữ khác với con cái những loài khác; sự phát triển của bộ ngực phụ nữ và đời sống quan hệ tình dục riêng tư ở loài người có lý lẽ của nó và con người khác đa số động vật ở chỗ: coi tình dục tạo ra lạc thú chứ không dừng lại ở sự truyền giống.

Cuốn sách tiếp theo của Diamond mang tên Sụp đổ: Các xã hội đã thất bại hay thành công như thế nào được xuất bản vào năm 2005, khảo sát hàng loạt các xã hội vừa qua trong một nỗ lực nhằm xác định tại sao họ lại sụp đổ hoặc tiếp tục phát triển và xem xét xã hội đương thời có thể học hỏi được điều gì từ những ví dụ lịch sử. Như trong Súng, vi trùng và thép, ông lập luận chống lại những lời giải thích cho sự thất bại của các xã hội vừa qua chủ yếu dựa vào các yếu tố văn hóa, thay vì tập trung vào hệ sinh thái. Những xã hội được đề cập trong cuốn sách gồm người Bắc Âu và dân Inuit ở Greenland, Maya, Anasazi, thổ dân đảo Rapa Nui (Đảo Phục Sinh), Nhật Bản, Haiti, Cộng hòa Dominican, và Montana ngày nay. Cuốn sách này kết luận bằng cách hỏi lý do tại sao một số xã hội lại đưa ra những quyết định đầy tai hại, làm thế nào các doanh nghiệp lớn gây ảnh hưởng đến môi trường, những vấn đề môi trường chính của chúng ta là ngày hôm nay, và cá nhân có thể làm gì về những vấn đề như thế này. Giống như quyển Súng, vi trùng và thép, Sụp đổ đã được dịch ra hàng chục thứ tiếng, trở thành sách bán chạy nhất trên thế giới, và là cơ sở của một bộ phim tài liệu truyền hình được sản xuất bởi Hiệp hội Địa lý Quốc gia.[20][21] Tác phẩm này còn được đề cử Giải thưởng Sách Khoa học Hội Hoàng gia.[15]

Năm 2008, Diamond cho đăng một bài báo trên tờ The New Yorker nhan đề "Báo thù là của chúng ta",[22] mô tả vai trò của sự trả thù trong chiến tranh bộ lạc ở Papua New Guinea. Một năm sau đó, hai người dân bản địa được đề cập trong bài viết đã đệ đơn kiện chống lại Diamond và tờ The New Yorker tuyên bố rằng bài báo này đã phỉ báng họ.[23][24][25] Năm 2013, tờ The Observer tường thuật rằng vụ kiện "đã được rút lại bởi sự đồng ý lẫn nhau sau cái chết đột ngột của vị luật sư của họ."[5]

Năm 2010, Diamond đồng chủ biên (với James Robinson) tác phẩm Những thí nghiệm tự nhiên trong lịch sử, kể về bảy trường hợp nghiên cứu minh họa cách tiếp cận đa ngành và so sánh với các nghiên cứu về lịch sử mà ông ủng hộ. Tiêu đề của cuốn sách bắt nguồn từ thực tế là không thể nghiên cứu lịch sử bằng các phương pháp ưa thích của những ngành khoa học trong phòng thí nghiệm, tức là, bởi các thí nghiệm đối chứng so sánh xã hội con người được nhân rộng như thể chúng là những ống nghiệm chứa vi khuẩn. Thay vào đó, người ta phải nhìn vào các thí nghiệm tự nhiên mà xã hội loài người tương tự ở nhiều khía cạnh đã bị xáo trộn về mặt lịch sử, hoặc bởi các điều kiện khởi đầu khác nhau hoặc bằng cách tác động khác nhau. Lời bạt của cuốn sách phân loại các thí nghiệm tự nhiên, thảo luận về những khó khăn thực tế trong việc nghiên cứu về chúng, và đưa ra các gợi ý cách giải quyết những khó khăn này.[26]

Tác phẩm gần đây nhất của Diamond là Thế giới cho đến ngày hôm qua, được xuất bản vào năm 2012, yêu cầu thế giới phương Tây có thể học hỏi nhiều điều từ các xã hội truyền thống. Cuốn sách khảo sát 39 xã hội truyền thống có quy mô nhỏ gồm những người nông dân và thợ săn bắt-hái lượm với sự lưu ý về việc họ giải quyết các vấn đề chung của nhân loại như thế nào. Các vấn đề thảo luận bao gồm chia tách không gian, giải quyết tranh chấp, nuôi dưỡng trẻ em, phép trị bệnh của già làng, đối phó với những nguy hiểm, xây dựng các tôn giáo, học hỏi nhiều thứ tiếng, và giữ cho cơ thể được khỏe mạnh. Cuốn sách này gợi lên một số tập quán của những xã hội truyền thống có thể được các cá nhân hoặc toàn xã hội tiếp nhận một cách hữu ích vào trong thế giới công nghiệp hiện đại ngày nay.